Qua nội dung bài giảng Chu kì tế bào môn Sinh học lớp 10 chương trình Chân trời sáng tạo được DapAnHay biên soạn và tổng hợp giới thiệu đến các em học sinh, giúp các em tìm hiểu về Thông tin giữa các tế bào ... Để đi sâu vào tìm hiểu và nghiên cứu nội dung vài học, mời các em cùng tham khảo nội dung chi tiết trong bài giảng sau đây.
Chu kì tế bào hay chu kì phân bào là hoạt động sống có tính chất chu kì diễn ra trong một tế bào từ lần phân bào này đến lần phân bào tiếp theo, trong đó các sự kiện được diễn ra tuần tự dẫn tới hình thành hai tế bào con từ một tế bào mẹ ban đầu. Thời gian của chu kì tế bào chính là thời gian của các giai đoạn trong chu kì tế bào. Trong để hình thành hai tế bào con. Ở các sinh vật đơn bào như vi khuẩn, nấm men thì sau mỗi chu kì tế bào, hai cơ thể mới được tạo thành từ một tế bào mẹ. Còn ở sinh vật đa bào, chu kì tế bào là một quả trình rất quan trọng, từ hợp tử ban đầu tạo thành một cơ thể hoàn. chỉnh hay từ một tế bào tạo ra những tế bào mới bổ sung cho những tế bào bị tổn thương, tế bào già hay bị phân huỷ.
Chu kì tế bào là hoạt động sống có tính chu kì, diễn ra từ lần phân bào này đến lần phân bảo tiếp theo, kết quả là từ một tế bào mẹ ban đầu hình thành hai tế bào con. |
Ở tế bào nhân sơ, chu kì phân bào là quá trình trực phân. Ở tế bào nhân thực, chu kì tế bào bao gồm hai giai đoạn: (1) giai đoạn chuẩn bị (kì trung gian) giúp tế bào phát triển, tích luỹ vật chất, nhân đôi DNA và nhiễm sắc thể; (2) giai đoạn phân chia tế bảo (pha M).
Hình 18.1. Các giai đoạn của chu kì tế bào
Chu kì tế bào được chia thành hai giai đoạn. - Kì trung gian gồm ba pha G1, S, G2. Pha G1: Tế bào tổng hợp các chất cần thiết cho sự sinh trưởng. Pha 5: Nhân đôi DNA và nhiễm sắc thể. Các nhiễm sắc thể dinh nhau ở tâm động tạo thành nhiễm sắc thể kép. Pha G2: Tổng hợp các chất cho tế bào. Nhiễm sắc thể ở dạng sợi mảnh. - Giai đoạn phân chia tế bào (pha M) gồm hai quá trình: quá trình phân chia nhân trong đó nhiễm sắc thể của tế bào mẹ được chia tách làm hai phần giống nhau và quá trình phân chia tế bào chất. |
Hình 18.2. Các điểm kiểm soát của chu kì tế bào
Để đảm bảo sự chính xác của quá trình phân bào trong tế bào sinh vật nhân thực, chu kì tế bào có cơ chế kiểm soát phân bào. Có ba điểm kiểm soát chính là:
- Điểm kiểm soát G,, còn gọi là điểm kiểm soát khởi đầu hoặc điểm kiểm soát giới hạn: nếu nhận diện các sai hỏng, điểm kiểm soát sẽ sử dụng cơ chế tín hiệu để ngừng chu kì tế bào cho đến khi các sai hỏng được khắc phục, sau đó tế bào tiền vào pha 5 và bắt đầu quá trình tự nhân đôi DNA. Nếu tế bào không qua được điểm giới hạn sẽ tiến vào trạng thái "nghỉ" ở pha GD.
– Điểm kiểm soát G/M: kiểm soát sự sắp xếp của các nhiễm sắc thể trên thoi phân bào. - Điểm kiểm soát chuyển tiếp kì giữa – kì sau, hay còn gọi là điểm kiểm soát thoi phân bào: tại đây, hệ thống kiểm soát kích hoạt sự phân chia các nhiễm sắc từ chị em trong các nhiễm sắc thể kép. Nếu cơ chế kiểm soát phát hiện ra các sai sót (bên trong tế bào hoặc ngoài tế bào) thì chúng sẽ chặn chu kì tế bào tại điểm kiểm soát và ngăn không cho tế bào tiền vào giai đoạn tiếp theo của chu kì tế bào đến khi các sai sót được sửa chữa xong. Nếu các sai hỏng không được khắc phục thi điểm kiểm soát sẽ kích hoạt cơ chế tự huỷ tế bào theo chương trình hay chết tế bào theo chương trinh (apoptosis).
Chu kì tế bào được kiểm soát để đảm bảo sự chính xác của quá trình phân bào trong các tế bào sinh vật nhân thực. Có ba điểm kiểm soát chính trong chu kì tế bào. Các điểm kiểm soát này sẽ đảm bảo các pha trong chu kì tế bào được hoàn tất chính xác trước khi bước sang pha tiếp theo. Nếu phát hiện ra các sai sót, chu kì tế bào được chặn tại điểm kiểm soát đến khi các sai sót được sửa chữa xong. |
a. Nguyên nhân, cơ chế gây ung thư
Hình 183. Sự phân chịu ở tế bào bình thường (a) và tế bào ung thư (b)
- Ung thư là bệnh liên quan đến việc tăng sinh tế bào một cách mất kiểm soát và có khả năng xâm lấn sang những mô kế cận hoặc di chuyển đến những bộ phận khác trong cơ thể (di căn).
Hình 18.4. Cơ chế hình thành khối u ác tính
- Theo thống kê năm 2020 của GLOBOCAN tại Việt Nam, ước tính có 182 563 ca mắc mới và 122 690 ca tử vong do ung thư, như vậy cứ 100 000 người thì có 159 người được chẩn đoán mắc mới ung thư và 106 người tử vong do ung thư.
b. Một số thông tin về bệnh ung thư
Hình 18.5. Thông tin về bệnh ung thư ở Việt Nam (theo GLOBOCAN, 2020)
- Các bệnh ung thư phổ biến ở Việt Nam gồm: ung thư gan, ung thư phổi, ung thư vú, ung thư dạ dày, ung thư đại trực tràng.
- Ung thư do nhiều nguyên nhân gây ra, mục tiêu điều trị ung thư là ngăn ngừa và loại bỏ khối u nên để ngăn ngừa bệnh, mỗi cá nhân cần xây dựng lối sống khoẻ như tránh xa thuốc lá, thường xuyên luyện tập thể dục thể thao, có chế độ ăn uống lành mạnh và khoa học (hạn chế các thức uống có cồn, các thức ăn nhanh, chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ,...).
- Trong điều trị, can thiệp y khoa là lựa chọn tốt để loại bỏ khối u như phẫu thuật (bằng tia gamma, hay ghép tạng), xạ trị, hoá trị (bằng hoá chất hay kết hợp với chất đồng vị phóng xạ), đốt điện, tiêm còn hay điều trị bằng tế bào gốc, liệu pháp gene,... Nhưng dù áp dụng phương pháp nào thì việc phát hiện ra bệnh ung thư sớm sẽ tốt hơn cho quá trình chữa trị. Việc khám sàng lọc giúp phát hiện sớm và phân loại được nhóm nguy cơ dễ bị ung thư. Do vậy, công tác truyền thông nâng cao nhận thức cho cộng đồng về phòng chống bệnh ung thư phải được phổ biến để người dân quan tâm hơn tới việc khám sức khoẻ định kì.
- Khối u là một nhóm tế bào tăng sinh không biệt hoả trong cơ thể do các tế bào phân chia mất kiểm soát. - Ung thư là một nhóm bệnh liên quan đến sự tăng sinh bất thường của tế bào với khả năng di căn và xâm lấn sang các bộ phận khác của cơ thể. - Do vậy, cần phải theo dõi – tầm soát sức khoẻ định kì để phát hiện sớm bệnh ung thư, nhất là những nhóm người nguy cơ có khả năng bị ung thư cao. |
Bài 1.
Chu kì tế bào là hoạt động sống rất quan trọng đối với cơ thể sinh vật. Vây cơ chế nào kiểm soát chu kì tế bào? Nếu sự phân chia tế bào một cách không bình thường sẽ dẫn đến hậu quả gì?
Phương pháp giải:
Các điểm kiểm soát trong chu kì tế bào đảm bảo chu kì tế bào được hoàn tất chính xác, giúp phát hiện các sai sót trong quá trình phân chia tế bào để tiêu hủy các tế bào lỗi kịp thời.
Lời giải chi tiết:
- Chu kì tế bào được kiểm soát thông qua các điểm kiểm soát.
- Nếu sự phân chia tế bào một cách không bình thường sẽ tạo ra các khối gây nên bệnh ung thư.
Bài 2.
Các tế bào mới được tạo ra từ tế bào ban đấu giống hay khác nhau?
Phương pháp giải:
Chu kì tế bào là hoạt động sống có tính chu kì, diễn ra từ lần phân bào này đến lần phân bào tiếp theo, kết quả là từ một tế bào mẹ ban đầu hình thành hai tế bào con.
Lời giải chi tiết:
Các tế bào mới được tạo ra giống hệt tế bào ban đầu.
Sau bài học này, học sinh sẽ nắm được:
- Nêu được khái niệm chu kì tế bào.
- Dựa vào sơ đồ, trình bày được các giai đoạn và mối quan hệ giữa các giai đoạn trong chu kì tế bào.
- Giải thích được sự phân chia tế bào một cách không bình thường có thể dẫn đến ung thư.
- Trình bày được một số thông tin về bệnh ung thư ở Việt Nam.
- Nêu được một số biện pháp phòng tránh ung thư.
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Sinh học 10 Chân trời sáng tạo Bài 18 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
Cho biết: Pha M của chu kỳ tế bào bắt đầu từ quá trình nào?
Chọn ý đúng: Trong quá trình nhân đôi của ADN, NST diễn ra trong pha?
Quần thể E. coli ban đầu có 106 tế bào. Sau 1 giờ, số lượng tế bào E. coli của quần thể là 8.106 tế bào. Thời gian thế hệ của E. coli là:
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Sinh học 10 Chân trời sáng tạo Bài 18để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Mở đầu trang 85 SGK Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Hình thành kiến thức mới 1 trang 85 Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Hình thành kiến thức mới 2 trang 85 Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Luyện tập trang 85 Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Hình thành kiến thức mới 3 trang 86 Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Hình thành kiến thức mới 4 trang 86 Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Luyện tập trang 86 Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Hình thành kiến thức mới 5 trang 86 Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Hình thành kiến thức mới 6 trang 86 Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Hình thành kiến thức mới 7 trang 87 Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Hình thành kiến thức mới 8 trang 87 Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Luyện tập trang 87 SGK Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Luyện tập trang 89 SGK Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Bài tập 1 trang 89 SGK Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Bài tập 2 trang 89 SGK Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Bài tập 3 trang 89 SGK Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Bài tập 4 trang 89 SGK Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Bài tập 5 trang 89 SGK Sinh học 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Sinh học DapAnHay sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
-- Mod Sinh Học 10 DapAnHay
Cho biết: Pha M của chu kỳ tế bào bắt đầu từ quá trình nào?
Chọn ý đúng: Trong quá trình nhân đôi của ADN, NST diễn ra trong pha?
Quần thể E. coli ban đầu có 106 tế bào. Sau 1 giờ, số lượng tế bào E. coli của quần thể là 8.106 tế bào. Thời gian thế hệ của E. coli là:
Thời gian thế hệ của E. coli là 20 phút, thời gian thế hệ của vi khuẩn lactic là 100 phút. Thời gian thế hệ của vi khuẩn lactic gấp mấy lần thời gian thế hệ của E. coli?
E.Coli (Escherichia coli) là vi khuẩn đường ruột gây tiêu chảy, đau bụng dự dội. Cứ sau 20 phút thì số lượng vi khuẩn E. Coli lại tăng gấp đôi. Ban đầu, chỉ có 60 vi khuẩn E.coli trong đường ruột. Hỏi sau 8 giở, số lượng vi khuẩn E.coli là bao nhiêu?
Hãy nói về chu kỳ tế bào! Như tên gọi của nó cho thấy, chu trình này là một chu trình rất phổ biến, mà trong các phác thảo rộng rãi của nó là phổ biến cho mọi tế bào sống. Trong tế bào có nhân, giai đoạn phân chia của chu kỳ tế bào được gọi là nguyên phân. Phát biểu nào sau đây về nguyên phân là đúng, nếu mọi thứ diễn ra đúng?
Xác định: Đôi khi một tế bào sẽ rời khỏi chu kỳ tế bào và bước vào một giai đoạn được gọi là 'giai đoạn tĩnh' hoặc 'giai đoạn nghỉ ngơi'. Tên của giai đoạn này là gì?
Xác định ý đúng: Pha nào làm chuyển thể từ thể lưỡng bội (2n) sang thể đơn bội (n)?
Trong một chu kì tế bào, kết luận đúng về số lần nhân đôi của ADN và phiên mã của gen cấu trúc trong nhân:
Chọn ý đúng: Có bao nhiêu tế bào gan sẽ được tạo ra bởi một loạt bốn lần phân bào bắt đầu từ một tế bào gan duy nhất?
Chu kì tế bào là hoạt động sống rất quan trọng đối với cơ thể sinh vật. Vây cơ chế nào kiểm soát chu kì tế bào? Nếu sự phân chia tế bào một cách không bình thường sẽ dẫn đến hậu quả gì?
Chu kì tế bào là gì?
Sau một chu kì tế bào thì từ một tế bào mẹ ban đầu tạo ra được bao nhiêu tế bào con?
Các tế bào mới được tạo ra từ tế bào ban đấu giống hay khác nhau?
Hãy quan sát Hình 18.1 và cho biết: Chu kì tế bào gồm những giai đoạn nào? Kể tên các giai đoạn của chu kì tế bào.
Hình 18.1. Các giai đoạn của chu kì tế bào
Hãy quan sát Hình 18.1 và cho biết: Trình bày mối quan hệ giữa các pha trong chu kì tế bào.
Hình 18.1. Các giai đoạn của chu kì tế bào
Lập bảng trình bày vai trò của các pha G1, S, G2, M xảy ra trong chu kì tế bào.
Hãy quan sát Hình 18.2 và cho biết: Chu kì tế bào có mấy điểm kiểm soát? Kể tên các điểm kiểm soát chu kì tế bào.
Hình 18.2. Các điểm kiểm soát của chu kì tế bào
Hãy quan sát Hình 18.2 và cho biết: Nếu ý nghĩa của việc kiểm soát chu kì tế bào?
Hình 18.2. Các điểm kiểm soát của chu kì tế bào
Hãy quan sát Hình 18.3 và cho biết điểm khác biệt của việc phân chia tế bào bình thường và tế bào ung thư
Hãy quan sát Hình 18.4 và cho biết cơ chế hình thành khối u ác tính.
Trong quá trình tạo khối u ác tính, chu kì tế bào được kiểm soát như thế nào?
Thông qua các biểu đồ của Hình 18.5, hãy cho biết yếu tố nào có nguy cơ cao gây ung thư và cách phòng tránh bệnh ung thư.
Hãy so sánh những điểm khác biệt của chu kì tế bào ở sinh vật nhân sơ và sinh vật nhân thực.
Cơ chế nào kiểm soát chu kì tế bào? Tại sao nói pha G1 vừa là pha sinh trưởng vừa là pha kiểm soát của chu kì tế bào?
Trong chu kì tế bào, pha nào có nhiều thay đổi về thành phần trong tế bào và pha nào có nhiều thay đổi về hình thái? Hai pha này có mối quan hệ với nhau như thế nào?
Ở tế bào phôi, chỉ 15 – 20 phút là hoàn thành một chu kì tế bào, nhưng tế bào thần kinh ở người trưởng thành thì hầu như không phân bào. Hãy giải thích tại sao.
Nếu sự phân chia tế bào một cách không bình thường sẽ dẫn đến hậu quả gì? Giải thích.
Họ và tên
Tiêu đề câu hỏi
Nội dung câu hỏi
0 Bình luận
Để lại bình luận
Địa chỉ email của hạn sẽ không được công bố. Các trường bắt buộc được đánh dấu *