Đề thi tuyển sinh vào lớp 10 môn Ngữ văn năm học 2018-2019, Sở GD&ĐT Bắc Giang

• Ẩn dụ: “giấc tròn” ⇒ Cách nói ẩn dụ “giấc tròn” không phải chỉ là giấc ngủ của con mà còn mang ý nghĩa cuộc đời con luôn có mẹ theo sát bên nâng bước con đi, che chở cho con, dành tất thảy yêu thương.

“Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”

• Đây là những câu tục ngữ nói về lòng hiếu thảo của con người, không chỉ chúng ta có lòng biết ơn đối với cha mẹ mà lòng biết ơn còn được thể hiện với ông bà và đất nước.
• Hiếu thảo là là một truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta từ xưa đến nay, là một phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam ta.

• Hiếu thảo là gì ?
  • Hiếu thảo là hành động đối xử tốt với ông bà cha mẹ, luôn yêu thương họ
  • Lòng hiếu thảo là phụng dưỡng ông bà cha mẹ khi ốm yếu và già cả
• Biểu hiện của lòng hiếu thảo như thế nào?
  • Những người có lòng hiếu thảo là người luôn biết cung kính và tôn trọng ông bà, cha mẹ
  • Biết vâng lời và làm cho cha mẹ được vui vẻ, tinh thần được yên tâm.
  • Luôn biết sống đúng chuẩn mực với đạo đức xã hội, thực hiện lễ nghi hiếu nghĩa đối với các bậc sinh thành.
  • Lòng hiếu thảo là hành vi vô cùng ý nghĩa mang lại danh tiếng tốt cho ông bà cha mẹ và tổ tiên.
• Vì sao cần phải có lòng hiếu thảo với ông bà cha mẹ?
  • Ông bà cha mẹ là người đã sinh ra ta, đã mang lại cuộc sống này cho chúng ta
  • Hiếu thảo là một chuẩn mực đạo đức của xã hội
  • Sống hiếu thảo với ông bà cho mẹ là thể hiện sống có trách nhiệm của mỗi người
  • Người có lòng hiếu thảo luôn được mọi người yêu mến và quý trọng
  • Khi bạn hiếu thảo thì con cái của bạn sau này sẽ hiếu thảo với bạn
  • Giá trị của bạn sẽ được nâng cao nếu sống có hiếu thảo
  • Lòng hiếu thảo gắn kết các thành viên trong gia đình với nhau, thể hiện tình yêu thương gia đình
• Cần làm gi để có được lòng hiếu thảo?
  • Phải biết kính trọng và yêu thương ông bà cha mẹ
  • Chăm sóc, phụng cha mẹ ông bà khi về già
  • Cư xử tốt với ông bà cha mẹ, không cãi lại
  • Yêu thương anh em trong nhà
• Liên hệ
  • Em đã làm những gì để thể hiện lòng hiếu thảo với ông bà, cha mẹ
  • Phê phán những người không hiếu thảo trong xã hội hiện nay: sống bất hiếu, vô lễ, thậm chí còn đánh đập đối xử tàn nhẫn, bỏ rơi cha mẹ già. Đó là một lối sống vô ơn, một nhân cách kém cỏi, đáng chê trách.

• Phải sống hiếu thảo với ông bà cha mẹ
• Cần thể hiện lòng hiếu thảo đối với ông bà cha mẹ ngay từ hôm nay.

• Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm. (0.25 điểm)
• Giới thiệu được vẻ đẹp chung của nhân vật ông Hai trong đoạn trích: tình yêu làng sâu sắc hòa quyện với tinh thần kháng chiến.(0.25 điểm)
• Giới thiệu chung: Ông Hai là nhân vật chính trong tác phẩm, là một lão nông quê ở làng Chợ Dầu đi tản cư theo kháng chiến. Ông là người yêu làng, yêu nước. Ở vùng tản cư, ông nhớ làng da diết và luôn tự hào, tìm cách “khoe” tinh thần kháng chiến của làng. (0.5 điểm)
• Tình yêu làng sâu sắc của ông Hai qua tình huống nghe tin làng theo giặc:
  • Ban đầu ông cảm thấy choáng váng, đau xót, bẽ bàng, tủi hổ,... vì không thể ngờ vùng quê mà ông hằng yêu dấu lại trở thành “làng Việt gian”. (0.25 điểm)
  • Tin làng theo giặc tác động lên cả thể xác lẫn tinh thần ông Hai: (0.5 điểm)
    • Cổ nghẹn ắng lại, da mặt tê rần rần, lặng người đi, tưởng không thở được... Mặt cúi gằn xuống mà đi... Tâm trạng xấu hổ, bẽ bàng.
    • Về nhà, nằm vật ra giường, chán nản, mệt mỏi. Nhìn lũ con tủi thân, khóc. 
  • Một loạt các câu hỏi hiện ra cho thấy tâm trạng phân vân, hoài nghi của ông trước sự việc làng theo giặc. (0.5 điểm)
  • Từ xấu hổ, nhục nhã, ông chuyển sang, xót xa, lo lắng cho những ngày còn lại phải đối mặt với mọi người, với dư luận...  (0.5 điểm)
• Tình yêu nước hòa quyện với tình yêu làng của ông Hai:
  • Tình yêu làng chính là cơ sở cho tình yêu nước của nhân vật ông Hai. (0.5 điểm)
  • Trước sự việc “làng theo giặc”, ông thể hiện nỗi căm giận những người ở lại làng đi làm Việt gian bán nước. (0.5 điểm)
  • ⇒ Miêu tả diễn biến tâm trạng ông Hai sau khi nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc, Kim Lân đã phản ánh những nét đẹp trong tâm hồn người nông dân sau cách mạng: yêu làng, yêu nước sâu sắc. (0.25 điểm)
• Nghệ thuật:
  • Miêu tả, phân tích tâm lí nhân vật tài tình. Ngôn ngữ độc thoại, độc thoại nội tâm. (0.5 điểm)

• Mở bài: Giới thiệu tác giả tác phẩm
  • Kim Lân là nhà văn chuyên viết về cuộc sống nông thôn
  • Một trong những tác phẩm của ông là truyện ngắn Làng với nhân vật chính là ông Hai - một người phải rời làng của mình để đến nơi tản cư.
  • Tình yêu làng của ông càng được bộc lộ một cách sâu sắc và cảm động trong hoàn cảnh thử thách.
• Thân bài: Đoạn trích nói về nhân vật ông Hai khi nghe tin làng chợ Dầu đi theo giặc:
  • Kim Lân đã đặt nhân vật vào tình huống gay gắt để bộc lộ chiều sâu tình cảm của nhân vật.
    • Cái tin bất ngờ ấy vừa lọt vào tai đã khiến ông bàng hoàng, đau đớn: “Cổ ông lão nghẹn ắng hẳn lại, da mặt tê rần rần, ông lão lặng đi tưởng như đến không thở được, một lúc lâu ông mới rặn è è nuốt một cái gì vướng ở cổ.
    • Ông cất tiếng hỏi, giọng lạc hẳn đi “- Liệu có thật không hở bác? Hay là chỉ lại ...” nhằm hy vọng điều vừa nghe không phải là sự thật.
    • Và trước lời khẳng định chắc chắn của những người tản cư, ông tìm cách lảng về. Tiếng chửi văng vẳng của người đàn bà cho con bú khiến ông tê tái: “cha mẹ tiên sư nhà chúng nó, đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương, cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát”.
    • ⇒ Thể hiện nỗi đau và tâm trạng ông Hai bị ám ảnh, day dứt với mặc cảm là kẻ “bán nước”.
    • “Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giường”, nhìn đàn con nước mắt ông cứ giàn ra và suy nghĩ “chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư?”.
    • Ông căm thù những kẻ theo Tây, phản bội làng, ông nắm chặt hai tay lại mà rít lên: “chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này”.
    • Tiếp đó: Ông kiểm điểm lại từng người trong óc, thấy họ đều có tinh thần cả “có đời nào lại cam tâm làm cái điều nhục nhã ấy”. Ông đau xót nghĩ đến cảnh “người ta ghê tởm, người ta thù hằn cái giống Việt gian bán nước”.
    • ⇒ Niềm tin, nỗi ngờ giằng xé trong ông. Tủi thân, ông Hai thương con, thương dân làng chợ Dầu, thương thân mình phải mang tiếng là dân làng Việt gian.
• Kết bài:
  • Người đọc sẽ không thể quên được một ông Hai quá yêu cái làng của mình như thế. Và hơn hết, nhà văn Kim Lân đã xây dựng thành công trong lòng độc giả một chân dung sống động, chân thực về một tấm lòng yêu quê hương, đất nước thiết tha cảm động của người nông dân Việt Nam chất phác, thật thà.