Bài giảng hôm nay sẽ giúp các em nắm các kiến thức cơ bản, trọng tâm về bài thơ Chạy giặc. Mong rằng bài giảng sẽ giúp các em hiểu hơn về tấm lòng của Nguyễn Đình Chiểu đối với nhân dân và nắm vững một vài đặc điểm về nghệ thuật của bài thơ.
Chưa rõ thời điểm ra đời, nhưng có lẽ bài thơ được Nguyễn Đình Chiểu viết ngay sau khi thành Gia Định bị thực dân Pháp tấn công (17/2/1859). Tác phẩm là một trong những tác phẩm đầu tiên của văn học yêu nước chống Pháp cuối thế kỉ XIX
Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây,
Một bàn cờ thế phút sa tay.
Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy,
Mất ổ bầy chim dáo dát bay.
Bến Nghé cửa tiền tan bọt nước,
Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây.
→ Cảnh tan tác, chia lìa, đổ vỡ thê thảm của người dân chạy loạn. Đây là những thân phận tượng trưng cho nỗi đau chung của đất nước, của nhân dân khi giặc đến.
→ Nhà cửa làng xóm bị hủy hoại một cách nhanh chóng, tất cả đều tan hoang, đổ nát
⇒ Tất cả dường như chìm trong ngọn lửa hung tàn của giặc, sự tàn phá, hủy diệt lấp kín cả không gian. Với các biện pháp nghệ thuật: đảo ngữ, hoán dụ tác giả đã khắc họa thành công bức tranh đất nước trước thời loạn lạc.
Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng,
Nỡ để dân đen mắc nạn này?
⇒ Tiếng kêu quặn thắt của một tấm lòng trung quân đã cảm thấy đổ vỡ niềm tin đối với triều đình phong kiến nhà Nguyễn.
Đề: Phân tích bài thơ Chạy giặc
Các em có thể dựa vào những gợi ý dưới đây:
⇒ Hình ảnh chân thực dân, lên khung cảnh hoảng loạn của nhân dân, sự chết chóc, tang thương của đất nước trong buổi đầu có thực dân Pháp xâm lược.
⇒ Lòng yêu nước, lòng căm thù giặc của Nguyễn Đình Chiểu.
Chạy giặc là bài thơ thể hiện lòng yêu nước nồng nàn của Nguyễn Đình Chiểu được viết vào thời điểm nền độc lập của Việt Nam đang bị đe dọa bởi sự tấn công của bọn thực dân Pháp. Để nắm được những nội dung kiến thức cần đạt về bài thơ, các em có thể tham khảo bài soạn tại đây: Bài soạn Chạy giặc.
Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn DapAnHay sẽ sớm trả lời cho các em.
Bài thơ “Chạy giặc” chính là một tác phẩm tiêu biểu của phong cách nghệ thuật Nguyễn Đình Chiểu, được viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật. Tác phẩm đã trở thành nhân chứng lịch sử, gắn với niềm vui, nỗi buồn của dân tộc. Bài thơ mang một ý nghĩa sâu sắc lay động bạn đọc. Để ôn tập, củng cố nội dung và rèn luyện kĩ năng phân tích văn bản Chạy giặc, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:
- Lòng yêu nhân dân của Nguyễn Đình Chiểu qua Chạy Giặc
- Phân tích bài thơ Chạy giặc của tác giả Nguyễn Đình Chiểu
-- Mod Ngữ văn 11 DapAnHay
Họ và tên
Tiêu đề câu hỏi
Nội dung câu hỏi
Câu trả lời của bạn
Chủ đề: thể hiện tấm lòng yêu nước, thương dân, tinh thần trách nhiệm đối với dân tộc của Nguyễn Đình Chiểu.
Các chi tiết, hình ảnh trong bài thơ đều góp phần tái hiện cảnh đau thương của đất nước trong những ngày đầu bị thực dân Pháp đánh chiếm.
Câu trả lời của bạn
Bài thơ gợi lại một thời đau thương của dân tộc, gợi lòng căm thù kẻ thù xâm lược
Câu trả lời của bạn
Câu trả lời của bạn
Bài thơ thể hiện tình cảm yêu nước tha thiết của nhà thơ. Đó là những giây phút đau thương trước cảnh nước mất nhà tan. Ông kêu lên tiếng gọi những người có trách nhiệm đứng lên đánh giặc cứu nước và thức tỉnh lòng yêu nước, thương nòi trong mỗi người dân Việt.
Câu trả lời của bạn
Giọng điệu 2 câu thơ cuối vừa đau xót, vừa trách móc, vừa day dứt.
Tác giả vừa thể hiện sự nghi ngờ, trách móc đồng thời cũng thể hiện niềm mong mỏi dành cho những người có đủ sức, đủ quyền và có trách nhiệm trước vận mệnh của dân tộc.
Câu trả lời của bạn
Cảnh đau thương của đất nước được hiện lên qua những hình ảnh:
+ Lũ trẻ lơ xơ chạy
+ Đàn chim dáo dác bay.
+ Bến Ghé tan bọt nước.
+ Đồng Nai nhuốm màu mây.
-> Trong hoàn cảnh đó, tâm trạng, tình cảm của tác giả: đau xót trươc "một bàn cờ thế phút sa tay", và " lũ trẻ lơ xơ chạy", ngày càng đau xót trước cảnh nhà cửa bị thiêu cháy lụi và nỗi đau xót của ông cũng như lòng căm thù quân xâm lược sâu sắc
Hình ảnh chân thực dựng lên khung cảnh hoảng loạn của nhân dân, sự chết chóc, tang thương của đất nước trong buổi đầu có thực dân Pháp xâm lược: quê hương ngập tràn bóng giặc nhưng triều đình không động thái biểu hiện nào. Qua đó, thấy được tâm trạng của tác giả: Đau buồn, xót thương trước cảnh nước mất nhà tan, căm thù giặc xâm lược, lời kêu gọi tha thiết, da diết lẫn xót xa. Mong mỏi có người hiền tài đứng lên đánh đuổi thực dân, cứu đất nước thoát khỏi nạn này -> Lòng yêu nước sâu nặng, lòng căm thù giặc của Nguyễn Đình Chiểu.
Câu trả lời của bạn
Cuộc sống mà chúng ta có ngày hôm nay được đánh đổi bằng bao nhiêu con người đã hi sinh để giành lại độc lập cho dân tộc, giá trị của cuộc sống hòa bình là điều tuyệt vời nhất mà chúng ta đã đánh đổi bằng xương máu để giành được. Những gì mà hòa bình mang lại hết sức to lớn, nó mang lại cho con người cảm giác hạnh phúc, thoát khỏi lo toan, sợ hãi bởi hòa bình sẽ chẳng phải chịu những đau thương, chà đạp vì bọn xâm lược, không phải chịu những nỗi đau chiến tranh. Cuộc sống hòa bình, là thứ mà con người ai cũng muốn có được.
Câu trả lời của bạn
Hiện nay, chưa thấy tài liệu nào nói rõ thời điểm ra đời của bài thơ Chạy giặc. Căn cứ vào hoàn cảnh lịch sử, cuộc đời Nguyễn Đình Chiểu và nhất là nội dung tác phẩm, có người cho rằng bài thơ này đã được tác giả viết ngay sau khi thành Gia Định bị thực dân Pháp bắt đầu tấn công (ngày 17/2/1859).
+ Sáu câu đầu ("Tan chợ....tranh ngói nhuốm màu mây"): Cảnh đất nước và nhân dân khi thực dân Pháp đến xâm lược
+ Hai câu cuối ("Hỏi trang dẹp loạn...mắc nạn này"): Tâm trạng, thái độ của tác giả
Câu trả lời của bạn
Cảnh đất nước và nhân dân khi giặc Pháp đến xâm lược:
-> Tác giả đã sử dụng ngòi bút tả thực để vẽ lên bức tranh hiện thực xã hội khi giặc Pháp xâm lược, thể hiện tình cảnh tan tác, bi thương của nhân dân khi ấy. Những từ láy “lơ xơ”, “dáo dác” làm nổi bật lên trước mắt người đọc dáng vẻ xơ xác, tan tác của lũ trẻ và bầy chim nhưng cũng khắc họa được tâm trạng hoang mang và ngơ ngác của chúng. Kết hợp với nghệ thuật đảo ngữ, tác giả nhằm nhấn mạnh nỗi khốn khổ của người dân trong hoàn cảnh nước mất nhà tan, làm tăng sức mạnh tố cáo của câu gợi và gợi nỗi xót xa thương cảm. Những địa danh cụ thể Bến Nghé, Đồng Nai bị giặc cướp bóc, phá phách đều tan tác -> Tác giả viết ra những dòng thơ bằng sự xót xa trước tình cảnh của người dân vô tội, bằng sự căm thù chất chứa trong tâm can. Những câu thơ thể hiện sự phẫn nộ, lòng căm thù giặc của tác giả thông qua ngòi bút sắc bén.
Câu trả lời của bạn
Trước khi bị thực dân Pháp xâm lược đất nước và nhân dân ta đang trong thời kì yên bình. Tác giả đã miêu tả chân thực sâu sắc, cảnh đất nước khi bị thực dân Pháp đến nổ súng xâm lược:
- Hình ảnh cảnh chợ hoang tàn, tan nát đã thể hiện một hiện thực khốc liệt của cuộc sống, hình ảnh đó miêu tả một nỗi niềm trong tâm hồn của tác giả trước những vấn đề của cuộc sống.
- Một bàn cờ thế phút sa tay: nói lên tình cảnh của đất nước ta hiện giờ: rất khó khăn, nguy hiểm, chỉ cần đi sai một bước hậu quả khôn lường.
- Nhân dân ta hoảng loạn, tan tác, nơi ở xác xơ tan hoang : "lũ trẻ lơ xơ chạy", "bầy chim dáo dác bay"…
- Sự bị động của nhân dân, của triều đình phong kiến trước sự xâm lược của kẻ thù đã dẫn đến hậu quả là mất nước. Đồng nghĩa với việc mất mát về người, về của là những vết thương không dễ gì lành lại được.
- Tác giả đã thể hiện được tấm lòng của mình qua bài thơ này trước những đau thương do chiến tranh gây ra. Tác giả đã đồng cảm và xót thương, qua đó cũng thể hiện được tấm lòng yêu nước thương dân của ông, những hình ảnh đau thương được hiện lên trong trang thơ của ông nó đậm chất hiện thực để tố cáo tội ác tày trời.
Câu trả lời của bạn
- Nỗi đau xót trước khung cảnh của thiên nhiên rộng lớn, mênh mông đó, tất cả cảnh vật đều chìm vào máu lửa, với trái tim giàu tình yêu đất nước, tác giả đang đứng trước một hiện thực xã hội khốc liệt, ở đó con người đang phải đối mặt với khổ cực của cuộc sống.
- Ông đau xót cho đất nước, đau thương cho số phận của những con người, bất bình trước cảnh của nhân dân, của cuộc sống, tất cả đều trở thành nỗi thất vọng, vây kín tâm hồn của tác giả.
Câu trả lời của bạn
- Nghệ thuật tả thực: Tác giả đã sử dụng ngòi bút tả thực để vẽ lên bức tranh hiện thực xã hội khi giặc Pháp xâm lược, thể hiện tình cảnh tan tác, bi thương của nhân dân khi ấy. Những từ láy “lơ xơ”, “dáo dác” làm nổi bật lên trước mắt người đọc dáng vẻ xơ xác, tan tác của lũ trẻ và bầy chim nhưng cũng khắc họa được tâm trạng hoang mang và ngơ ngác của chúng.
- Kết hợp với nghệ thuật đảo ngữ, tác giả nhằm nhấn mạnh nỗi khốn khổ của người dân trong hoàn cảnh nước mất nhà tan, làm tăng sức mạnh tố cáo của câu gợi và gợi nỗi xót xa thương cảm.
Câu trả lời của bạn
Nhận xét về cuộc đời và thơ văn Nguyễn Đình Chiểu, thủ tướng Phạm Văn Đồng viết: “Trên trời có vì sao có ánh sáng khác thường... con mắt của chúng ta phải chăm chú nhìn thì mới thấy và càng nhìn thì mới thấy càng sáng” (Nguyễn Đình Chiểu - Ngôi sao sáng trong văn nghệ của dân tộc). Càng biết nhiều về cuộc đời và sự nghiệp thơ văn của ông chúng ta càng thấy thấm thía hơn “cái ánh sáng khác thường” từ ngôi sao đó.
Bài học mà chúng ta thấm thìa nhất về cuộc đời Nguyễn Đình Chiểu chính là tấm gương đạo đức, nghị lực, là thái độ suốt đời gắn bó và chiến đấu không ngơi nghỉ cho lẽ phải, cho sự công bằng của nhân dân.
Thông thường, một người sống, chiến đấu hết mình cho chân lí, công bằng và quyền lợi chính đáng của nhân dân đã là rất đáng quý, đáng trân trọng, đáng tôn vinh. Nhưng với Đồ Chiểu, một con người mù loà mà vẫn giữ trọn đạo lí đó thì càng đáng được quý hơn nữa. Trước tấm gương sáng ngời ấy không ai không khỏi cảm thấy xúc động, ngưỡng mộ và kính phục.
Trước khi giặc Pháp nhảy vào xâm lược nước ta ông đã dương cao ngòi bút “đâm mấy thằng gian”. Lúc giặc Pháp sang xâm lược ông không đánh được giặc bằng gươm thì ông dùng ngòi bút đấu tranh, dùng mưu trí để đánh giặc giúp nước. Giặc chiếm hết Nam Bộ, ông không hề nao núng mà vẫn nêu cao tinh thần chiến đấu. Giặc Pháp tìm mọi cách mua chuộc ông nhưng đều vấp phải sự từ chối đến mức quyết liệt. Ghét giặc Pháp ông khinh bỏ cả lối sống Tây phương. Ông không dùng xà phòng mà dùng quả bồ hòn để giặt giũ... Phải đặt trong hoàn cảnh đất nước khó khăn chúng ta mới nhận ra hết tấm lòng son sắt, kiên trung của Đồ Chiểu.
Không chỉ sống cho lí tưởng nhân nghĩa, cuộc đời ông còn là “sự thống nhất cao độ, tuyệt đẹp giữa lí tưởng sống trong cuộc đời thực và trong thơ văn”. Đối với ông văn với người là một. Văn thế nào thì người thế ấy. Trước khi giặc Pháp sang xâm lược văn chương ông ca ngợi những con người vì nghĩa quên thân, thuỷ chung, trong sáng, luôn đứng về phía lẽ phải, về sự công bằng như Lục Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga... đồng thời phê phán gay gắt những kẻ hám danh hám lợi, bất nhân bạt nghĩa như Trịnh Khâm, Bùi Kiểm... Khi giặc pháp đặt gót giày lên đất nước ta, ông ca ngợi những con người sẵn sàng xả thân vì non sông đất nước, thương xót cho những đau thương mất mát của họ:
“Làm người trung nghĩa đáng bia son,
Đứng giữa càn khôn tiếng chẳng mòn.
Cơm áo đền bồi ơn đất nước.
Râu mày giữ vẹn phận tôi con
Tinh thần hai chữ phao sương tuyết
Khí phách ngàn thu rỡ núi non.
Ngẫm chuyện ngựa Hồ chim Việt cũ,
Lòng đây tưởng đó mất như còn”.
(Điếu Phan Tòng)
Một mặt ngợi ca người giúp nước mặt khác ông lên tiếng đả kích sâu cay lũ “Quăng vùa hương, xô bàn độc”, “phạt cho đến người hèn kẻ khó, thâu của, quay treo”...
Sống trong vòng vây của giặc, trước bao nhiêu dụ dỗ của kẻ thù, Nguyễn Đình Chiểu vẫn nêu cao tinh thần trung nghĩa. Ngòi bút của ông vẫn sáng ngời chủ nghĩa yêu nước, tinh thần hết lòng vì dân.
“Làm trai trong cõi thế gian
Phù đời giúp nước phơi gan anh hào”
Cuộc đời Đồ Chiểu là cuộc đời đấu tranh không ngừng cho lí tưởng nhân nghĩa. Vượt lên tất cả đau thương, bệnh tật, Nguyễn Đình Chiểu vẫn một lòng tôn thờ chính nghĩa chống lại các thế lực bạo tàn, giúp dân, giúp nước. Ông là tấm gương, là vì sao sáng trên bầu trời Nam cho con cháu muôn đời noi theo.
Câu trả lời của bạn
Tác giả thể hiện thái độ xót xa, tâm trạng phẫn uất, thất vọng. Đồng thời đó còn là lời kêu gọi tha thiết, da diết xen lẫn xót xa của tác giả đến với mọi người.
Câu trả lời của bạn
Giọng điệu 2 câu thơ cuối vừa đau xót, vừa trách móc, vừa day dứt. Tác giả vừa thể hiện sự nghi ngờ, trách móc đồng thời cũng thể hiện niềm mong mỏi dành cho những người có đủ sức, đủ quyền và có trách nhiệm trước vận mệnh của dân tộc.
Câu trả lời của bạn
- Chủ đề: thể hiện tấm lòng yêu nước, thương dân, tinh thần trách nhiệm đối với dân tộc của Nguyễn Đình Chiểu.
- Các chi tiết, hình ảnh trong bài thơ đều góp phần tái hiện cảnh đau thương của đất nước trong những ngày đầu bị thực dân Pháp đánh chiếm.
Câu trả lời của bạn
Căn cứ vào hoàn cảnh lịch sử, cuộc đời Nguyễn Đình Chiểu và nội dung tác phẩm, có người cho rằng bài thơ được tác giả viết ngay sau khi thành Gia Định bị thực dân Pháp tấn công ngày 17/2/1859.
Câu trả lời của bạn
Thể thơ: Thất ngôn bát cú.
Câu trả lời của bạn
Nguyễn Đình Chiểu.
Câu trả lời của bạn
Bài thơ thể hiện tình cảm yêu nước tha thiết của nhà thơ. Đó là những giây phút đau thương trước cảnh nước mất nhà tan. Ông kêu lên tiếng gọi những người có trách nhiệm đứng lên đánh giặc cứu nước và thức tỉnh lòng yêu nước, thương nòi trong mỗi người dân Việt.
0 Bình luận
Để lại bình luận
Địa chỉ email của hạn sẽ không được công bố. Các trường bắt buộc được đánh dấu *